काठमाडौं । काठमाडौं उपत्यका आज वायु प्रदूषण मापनमा विश्वमै दोस्रो स्थानमा पुगेको छ। हिजो पहिलो स्थानमा रहेको काठमाडौं आज भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीपछि दोस्रो स्थानमा आएको हो।

‘एयर क्वालिटी इन्डेक्स’ (AQI) अनुसार आज बिहान ७:२५ बजे काठमाडौंको वायु गुणस्तर सूचकाङ्क २४९ पुगेको छ, जुन अत्यधिक अस्वस्थकर श्रेणीमा पर्छ। पहिलो स्थानमा रहेको दिल्लीको AQI ३५३ रहेको छ, भने तेस्रो स्थानमा पाकिस्तानको लाहोर १७८ AQI सहित रहेको छ।

विशेषज्ञहरूका अनुसार लामो समयदेखि पानी नपर्नु, सडक तथा निर्माण क्षेत्रबाट उत्पन्न हुने धुलो, सवारी साधनको धुवाँ, र उपत्यका आसपासका जंगलमा लागेको डढेलोका कारण काठमाडौंको वायु प्रदूषण उच्च बनेको हो।

वायु प्रदूषण मानव स्वास्थ्यका लागि गम्भीर चुनौती बनेको छ। यसको न्यूनीकरणका लागि दीर्घकालीन नीति तथा प्रभावकारी कार्यान्वयन आवश्यक देखिन्छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार २४ घन्टामा हावामा रौँभन्दा झण्डै तीन गुणा मसिना कण (पीएम–२.५) को मात्रा १५ माइक्रोग्राम प्रतिघनमिटरभन्दा बढी भए वायु प्रदूषण भएको मानिन्छ। त्रिवि शिक्षण अस्पतालका जनरल फिजिसियन डा. सविन थपलियाका अनुसार यस्ता कण हृदयरोग, मस्तिष्काघात, क्यान्सर र फोक्सोको रोगको कारण मानिन्छ।

प्रदूषण बढ्न थालेसँगै बिरामीको चाप बढ्न थालेको छ। वातावरण प्रदूषण बढ्दा तत्काल असर गर्नेदेखि दीर्घकालीन असर पार्ने गरेको छ। आँखा पोल्ने, चिलाउने, नाक सुख्खा हुने, खोकी लाग्ने, घाँटी चिलाउने र श्वासप्रश्वासमा समस्या जस्ता समस्या देखिन्छ।

लामो समयसम्म प्रदूषणमा बस्ने व्यक्तिमा भने क्यान्सर, दम, सीओपीडीको समस्या देखिने गरेको छ,’ डा. थपलियाले भने, ‘विशेषगरी बालबालिका, वृद्धवृद्धा एवं श्वासप्रश्वास र मुटुका बिरामी बढी प्रभावित हुने भएकाले यस्तो बेला विशेष सावधानी अपनाउनु पर्छ। प्रदूषणले मुटुसम्बन्धी समस्या, उच्च रक्तचाप, हृदयाघात बढाउँछ। क्यान्सर, मधुमेह, रक्तचाप तथा हृदयाघातका बिरामीको संख्या र मृत्युदर बढ्नुमा प्रदूषण नै प्रमुख कारक हो।’

प्रदूषण बढेको समयमा अत्यावश्यक काम भए मात्र घरबाट बाहिर निस्कने, मास्क लगाएर मात्र हिँड्ने, बिहानकोे समयमा प्रदूषण उच्च हुने हुँदा सकेसम्म बाहिर नहिँड्ने, घरभित्र वायु प्रदूषण बढाउने क्रियाकलाप कम गर्न चिकित्सकहरू सुझाव दिन्छन्।